สวยสมบูรณ์ (completely beautiful)

พระสมเด็จวัดระฆังสวยสมบูรณ์ ติดพิมพ์ดี หลังเรียบ(หลังทื่อ) เซียนพระเขาจะไม่ค่อยชอบกัน เพราะเขาจะมองว่าเป็นพระที่ดูยาก (จุดสังเกตูมีน้อย) ไม่เหมือนพระสมเด็จหลังกระดาน,หลังกาบหมาก,หลังสังขยาและหลังเรียบขอบปริ ซึ่งเป็นพระที่ดูง่าย(แต่พระสมเด็จส่วนมากแล้วจะหลังเรียบ 80%) แต่ถ้าพิจารณาให้ดีแล้วพระหลังเรียบที่ผ่านกาลเวลา 100กว่าปี ย่อมมีร่องรอยธรรมชาติความเก่าให้เห็นเสมอ เช่น รอยยุบย่นเหมือนเม็ดผดหนังปลากระเบน ตะปุ่มตะป่ำไม่เสมอกัน คราบฝ้าราสีน้ำตาลอมดำบางเหมือนเยื่อหัวหอมติดอยู่แน่น ตลอดจนรอยแตกรานเหมือนรากผักชีกระจายอยู่ทั่วไปบนด้านหลังองค์พระและที่สำคัญรูพรุนปลายเข็ม รอยหนอนด้น รอยปูไต่ บ่อน้ำตา คราบน้ำมันตังอิ้ว ย่อมปรากฏให้เห็นเสมอ

ด้านข้างองค์พระทั้ง4ด้าน รอยตอกตัดยุบย่นม้วนตัว ขยุกขยิก ไม่มีรอยเสี้ยนคม เอามือลูบดูนุ่มนวลมือดีไม่สากมือ และมีรอยแตกราน เหมือนรังปลวก มีคราบน้ำมันตังอิ้วฝังอยู่ในรอยแตกตลอดจนองค์พระหดตัว เว้าแอ่นอย่างเห็นได้ชัด นี่คือธรรมชาติของพระสมเด็จวัดระฆังหลังเรียบขอบด้านข้างแตกปริเหมือนรังปลวก

ตามตำราหลายเล่มระบุว่า สมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พรหมรังสี) ท่านสร้างไปแจกญาติโยมไปตอนออกบิณฑบาตร และสร้างหลายครั้ง ส่วนผสมมวลสารแต่ละครั้งไม่เท่ากัน พระสมเด็จวัดระฆังจึงมีหลายเนื้อ แม้จะเป็นแม่พิมพ์เดียวกันก็ตามและที่สำคัญผมพบหนังสือตำราอยู่เล่มหนึ่งระบุว่า สมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พรหมรังสี) ได้ไปแสดงธรรมโปรดนักองค์ ด้วง ณ เมืองเขมร พร้อมกับพระฐานา 4รูป โดยลงเรือสยามมูสดัมภ์ เจ้าพนักงานไปส่งถึงเมืองจันทบุรีแล้วขึ้นเกวียนไปทางเมืองตราดไปเมืองพระตะบอง ประเทศกัมพูชา

ในความเห็นของผม คิดว่าพระสมเด็จวัดระฆังนอกจากจะสร้างไปแจกไปแล้ว ยังมีพระสมเด็จวัดระฆังอีกส่วนหนึ่งที่สมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พรหมรังสี) ได้สร้างแล้วนำไปแจก ญาติโยมตามหัวเมืองต่างๆ แม้แต่เมืองพระตะบองก็ย่อมจะมีพระสมเด็จวัดระฆังด้วย